Sądy mają wątpliwości, czy alimenty przyznane w umowie notarialnej powinny być egzekwowane przez komornika tak jak te ustalone przez sąd.
Sąd Najwyższy rozstrzygnie, czy dopuszczalne jest nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu o poddaniu się egzekucji co do alimentów.
O taką klauzulę wystąpiła Aleksandra D., której Marek D. przyznał w akcie notarialnym alimenty i poddał się – na postawie art. 777 kodeksu postępowania cywilnego – egzekucji. Taki akt ma moc równą wyrokowi. By jednak komornik mógł go egzekwować, trzeba tak samo uzyskać w sądzie klauzulę wykonalności.
Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy odmówił nadania klauzuli, wskazując, że nie jest możliwe ustalenie alimentów jedynie na podstawie decyzji dłużnika. Byłoby to bowiem sprzeczne z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, a notariusz powinien odmówić sporządzenia takiego aktu.
Umowy w sprawach rodzinnych są jednak dopuszczalne, np. ustalają zasady kontaktów z dziećmi. Art. 138 k.r.o. wspomina też o umowach o alimenty, w praktyce dość częstych. Potwierdza to adwokat Ewa Milewska-Celińska, specjalizująca się w sprawach rodzinnych.
Taka umowa polega na tym, że np. ojciec zobowiązuje się przed notariuszem płacić określone alimenty dziecku czy mąż – byłej żonie i dobrowolnie podaje się egzekucji, gdyby ich nie płacił. W zasadzie to taka sama umowa jak inne, np. kupno działki. Wiąże się z nią jednak ryzyko.
Mechanizm opisuje Jarosław Świeczkowski, komornik z Pomorza. – Ktoś ma duże długi, ale ma również dochody, których nie chce stracić. Zawiera z dzieckiem czy rodzicem umowę przyznającą mu wysokie alimenty (kilka tysięcy złotych miesięcznie), które korzystają z pierwszeństwa w egzekucji. Musi tylko uzyskać w sądzie klauzulę wykonalności.
– Nigdy jednak nie spotkałam się z wystąpieniem o nadanie klauzuli takiej umowie ani jej egzekucji – mówi mec. Milewska-Celińska.
Rozpatrując zażalenie Aleksandry D., Sąd Okręgowy powziął wątpliwość, czy dopuszczalne jest nadanie klauzuli aktowi notarialnemu o poddaniu się egzekucji co do alimentów. SO wskazał, że odbiega on od klasycznych umów cywilnych. Swoboda stron jest bowiem ograniczona – mogą je zawrzeć tylko określone grupy osób (krewni).
Dodajmy, że k.r.o. mówi dość ogólnie w art. 135, że zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego i możliwości zobowiązanego.
Z drugiej strony, wskazuje SO, nadanie klauzuli ma charakter formalny, sąd nie bada podstaw merytorycznych długu.
Zdaniem Jarosława Świeczkowskiego, problemem nie są umowy notarialne, ale przywilej egzekucyjny alimentów. – Wystarczyłoby go ograniczyć do tych przyznawanych w sądach – zauważa.
Adwokat Rafał Wąworek uważa, że SN powinien dogłębnie zbadać konsekwencje pełnego honorowania takich umów ze względu na ochronę wierzycieli, ale także samego dziecka. W razie uznania wysokich przysporzeń alimentacyjnych za nieważne, mogłoby być zmuszone do ich zwrotu.
Wszyscy nasi rozmówcy są zgodni, że umowne ustalenie alimentów jest wygodniejsze dla zainteresowanych i odciąża sądy.
Jak postępować w sądzie rodzinnym
- Alimenty najczęściej przyznaje sąd w wyroku.
- Pozew należy złożyć w sądzie rejonowym miejsca zamieszkania uprawnionego do alimentów albo pozwanego.
- Dochodzący alimentów jest zwolniony z kosztów sądowych.
- Sąd nadaje wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności, poczynając od trzech rat od wniesienia pozwu.
- Alimenty korzystają z pierwszeństwa w egzekucji komorniczej.
- Można żądać zmiany orzeczenia dotyczącej alimentów.
Na podstawie kodeksów: postępowania cywilnego oraz rodzinnego i opiekuńczego.